جنبش عدم تعهد فرصتی برای منافع ملی ایران

حدود پنج دهه پیش، یعنی در سال 961 میلادی در فضای جنگ سرد و شرایط دو قطبی حاکم بر جهان، زمینه برای پیدایش جنبش عدم تعهد هموار گردید. در این زمان، کشورهایی که به دنبال استقلال، هویت و حفظ قلمرو ملی، فرهنگی وجغرافیایی خود بودند، در واکنش به بلوک بندی شرق وغرب به فکر همگرایی افتادند که بعدها به غیرمتعهدها معروف شدند. در سال 1961 میلادی اولین اجلاس سران عدم تعهد در بلگراد برگزار گردید. ایران که به دلیل وابستگی به غرب و عضویت در پیمان نظامی سنتو از عضویت در این جنبش محروم مانده بود، سرانجام در سال 1979 میلادی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به این جنبش پیوست. مسأله رویارویی با یکجانبه گرایی نظام سلطه، بلوک بندی غرب و شرق، مسأله استعمار، نظام آپارتاید و بسیاری مسائل دیگر که کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته با آنها درگیر بودند به نوعی یک جبهه مشترک میان اعضاء ایجاد کرد این جنبش علیرغم فراز و فرودها و موانع و چالش های بسیار در شرایط تاریخی گوناگون توانسته است تا به حال گفتمان محوری خود را حفظ نموده واز اصول بنیادین واولیه خویش دفافع کند. در نگاه کلی می توان گفت که پیوستن جمهوری اسلامی ایران به این جنبش از یک سو، فرصت مغتنمی برای طرح بسیاری از ارزش ها و آرمان های اسلامی را فراهم آورده و از سوی دیگر زمینه را برای به کرسی نشاندن بسیاری از خواسته های مشترک اعضای جنبش همواره نموده است. حضور ایران در اجلاس های گذشته جنبش حتی در زمان هشت سال جنگ تحمیلی، حضوری فعال و سازنده بوده است. با روی کار آمدن دولت نهم، طرح گفتمان مدیریت مشترک جهانی و لزوم همبستگی و مشارکت همه کشورها در مدیریت و رهبری جهان، در واقع موجب احیاء فکری اصول اولیه جنبش گردید. گفتمان دولت نهم و دهم در سیاست خارجی با طرح اصل معنویت و گفتمان مدیریت جهانی در واقع نقش سازنده خود را به نوعی در بیداری ملت ها و باز اندیشی تاریخ استعماری ایفا کرد. باتوجه به اینکه میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد درشهریورماه سال جاری در تهران برگزار گردید، فرصت مبارکی فراهم شد تا جمهوری اسلامی ایران از این تریبون جهانی برای بازاندیشی در عملکرد گذشته جنبش، چشم انداز آینده آن، تقویت و ارتقای ساختار وهویت آن در راستای همگرایی بیشتر اعضا، نقش سازنده خود را ایفا کند. بی تردید، آشنایی با تاریخچه تحولات و سیر جهانی جنبش، موانع و چالش های آن، سیر گفتمانی آن در پنج دهه اخیر، مسائل و محورهای اصلی در بیانیه های اجلاس یکم تا پانزدهم، ، آسیب شناسی، چشم انداز آینده و نحوه نقش آفرینی ایران و منافع جمهوری اسلامی ایران در این جنبش از اهمیت بعد محتوایی آن، مفید فایده واقع گردد.